Głuchy w rodzinie – opowiada seksuolożka Kinga Sankowska. Co Ty wiesz o głuchych? #10

Cześć, nazywam się Kinga Sankowska. Jestem seksuolożką, współpracuję z Centrum Rozwoju Głuchych. Mój znak migowy to SANKI. Opowiem, jak nauczyłam się migać w PJM-ie oraz jak nauczyłam się specjalistycznego słownictwa, którego znajomość jest niezbędna w pracy, którą wykonuję.

Dlaczego nauczyłam się migać w PJM-ie?

Mam głuchego brata i świat głuchych zawsze był mi bliski. Niestety nie uczyłam się PJM-u od urodzenia, co ciekawe mój brat też nie. Brat rozpoczął naukę w wieku 7 lat, kiedy poszedł do szkoły dla głuchych, przy placu Trzech Krzyży w Warszawie. W domu, kiedy byliśmy jeszcze z bratem dziećmi, wykształciliśmy nasze domowe znaki oraz wspieraliśmy się w komunikacji daktylografią, czyli alfabetem języka migowego.

Skutki nieznajomości języka migowego

Kiedy dorosłam, zrozumiałam, że trudności w zbudowaniu relacji z bratem wynikają z problemów komunikacyjnych. Ja nieudolnie migałam, a brat równie słabo posługiwał się językiem polskim. Było wiele nieporozumień i niepotrzebnych nerwów. Nie rozumiałam, z czego wynika jego brak znajomości języka polskiego, że nie jest to kwestia lenistwa a zdecydowanie bardziej złożony problem.

Susan Dupor „The Family Dog”

Mój brat jest jedynym głuchym w rodzinie. Nigdy nie zastanawiałam się nad tym, jak często jest wykluczany z dostępu do informacji. Ta refleksja pojawiła się, kiedy zobaczyłam obraz Susan Dupor „The Family Dog”. Obraz przedstawia słyszącą rodzinę przy stole, a na dywanie niczym pies, leży głuchy, który jest biernym towarzyszem spotkania. Wszyscy go kochają, ale czy ktokolwiek go pyta o opinię, czy jego zdanie kogokolwiek obchodzi?

Ten obraz mną wstrząsnął. Nagle wyraźnie dostrzegłam, że mój brat jest dyskryminowany i wykluczany nawet wśród najbliższych. Dopiero wtedy dostrzegłam, jak wiele razy siadaliśmy do stołu, a Sławek tak naprawdę nie uczestniczył w tych spotkaniach. Kiedy dorośliśmy i chcieliśmy porozmawiać na poważniejsze tematy, nagle okazywało się, że trudno jest nam się porozumieć, a proste znaki wymyślone w dzieciństwie są niewystarczające. Przy poważniejszych ustaleniach zaczęły pojawiać się nerwy. Każde z nas żyło swoimi domysłami i stereotypami. Jeśli w ogóle można mówić o jakikolwiek relacji, to nasza była fatalna.

Pomoc bez znajomości migowego

Nasi rodzice niestety szybko zmarli i w wielu kwestiach brat prosił mnie o pomoc. Ta pomoc wynikała z jego niewystarczającej znajomości języka polskiego. Próbowałam być tłumaczem u lekarza, w urzędzie, podczas rozmowy o pracę i przy wielu innych okazjach. Tłumaczyłam, jak potrafiłam. Często, zamiast skupiać się na tłumaczeniu, po prostu załatwiałam za brata sprawy, biorąc na siebie odpowiedzialność. Bardzo mnie to frustrowało, gdyż miałam na głowie wiele własnych obowiązków, a tu dochodziły jeszcze potrzeby brata.

„Jedynym rozwiązaniem jest nauczyć się porządnie migać”

W pewnym momencie tak bardzo miałam tego dość, że pomyślałam, że jedynym rozwiązaniem jest nauczyć się porządnie migać. Wówczas będę mogła wytłumaczyć bratu, jak sam powinien załatwić daną sprawę. Zaczęłam szukać kursów. Przeglądając oferty w Internecie, natrafiłam na ofertę studiów na UW – filologia polskiego języka migowego, na które właśnie toczyła się rekrutacja. Byłam zaskoczona, że taki kierunek istnieje. Program studiów skoncentrowany jest nie tylko na nauce języka, ale także, na poznaniu kultury głuchych. Pomyślałam, że jest to idealny kierunek studiów dla mnie. Wiedzę z FPJM będę mogła wykorzystać nie tylko do polepszenia komunikacji z bratem, ale także biznesowo.

Jako seksuolożka znająca PJM, będę mogła przyjmować także głuchych czy słabosłyszących klientów. Na UW PJM uczą głusi lektorzy. To niezwykle ważne, aby języka migowego uczyli głusi. Okazało się, że jeden z lektorów, jest także seksuologiem, nazywa się Łukasz Krysa. Znaków z obszaru seksuologicznego nauczyłam się od niego.

Skutki znajomości języka migowego

Program studiów i wiele ciekawych zajęć poświęconych głuchym od strony społeczno-kulturowej zmieniły moją perspektywę. Zupełnie inaczej widzę brata i społeczność głuchych. W momencie, kiedy spojrzałam na głuchych z perspektywy mniejszości językowo-kulturowej, zrozumiałam, że głusi wcale nie potrzebują, aby załatwiać za nich sprawy. Nie potrzebują, aby za nich decydować, czy tym bardziej życie im układać. Większość trudności, które im doskwiera, wynika z problemów komunikacyjnych.

Rola tłumacza też nie polega na tym, aby samemu załatwiać sprawy urzędowe a później w kilku słowach podsumować, o czym była ta rozmowa. To głuchy decyduje i bierze odpowiedzialność za swoje decyzje, a tłumacz jedynie tłumaczy. PJM jest naturalnym językiem wizualno-przestrzennym. Nieprawdą jest to, że jest to uboższa forma komunikacji od języka fonicznego. To, że głusi często nie potrafią posługiwać się językiem polskim, nie wynika z ich lenistwa czy braku inteligencji. Winny jest system edukacji, w którym ważniejsze od, chociażby, rozumienia czytanego tekstu jest to, czy osoba głucha wyraźnie artykułuje słowa.

Dalsza nauka PJM

W czerwcu 2022 będę bronić tytułu magistra filologii polskiego języka migowego. Jednakże już teraz wiem, że moja przygoda z PJM-em na pewno się nie skończy. Będę rozwijać moje kompetencje językowe na prywatnych kursach. Głusi to bardzo ciekawa grupa społeczna. Mają swoją kulturę i hermetyczny świat.

Znaki migowe z obszaru seksualnego

Podczas studiów seksuologicznych usłyszałam, że wśród wszystkich grup osób z niepełnosprawnościami, głusi są najbardziej usatysfakcjonowaną grupą pod kątem seksualnym ze wszystkich. Jedyny problem, jaki występuje, to brak znaków odpowiadających nomenklaturze z obszaru seksualnego. Jest to oczywiście nieprawda. Poznałam ponad 100 znaków z tego obszaru. Wiele znaków jest ikonicznych, czyli ich kształt nawiązuje do rzeczywistego obrazu, np. tak wygląda znak „cipka”, tak „penis” (znaki te możesz zobaczyć w filmie, mniej więcej od 6 minuty). Są też znaki o charakterze arbitralnym, czyli umowne np. znak „seks”. Są też znaki wulgarne, obraźliwe. Nietaktem będzie migać „lesbijka” w ten sposób… Kulturalnym odpowiednikiem jest ten znak… „lesbijka”. Z kolei znak „gej”, wygląda w ten sposób…